De bierkeuring van het ONK 2009

Zoals wel bekend organiseren wij als Roerstok dit jaar het ONK, het Open Nederlands Kampioenschap voor Amateur Bierbrouwers. De festivaldag van 6 juni met de feestelijke prijsuitreiking komt al dichterbij. Die dag is het hoogtepunt van het ONK en tevens de afsluiting ervan. Dat betekent dus dat er al heel wat werk aan voorafgegaan is.

Dit jaar bestond er de mogelijkheid om de inschrijvingen te doen via de postbus maar ook via internet, de speciale ONK2009.brouwen.nl website. Houd deze website in de gaten voor de uitslag! Sietze Koopmans heeft heel veel werk verzet bij het verwerken van een enorme hoeveelheid inschrijvingen. Meer dan 460 bieren in totaal, een absoluut record!! Dat is ook ver boven onze verwachtingen. Het geeft wel aan dat onze hobby – het zelf brouwen van lekkere bieren – steeds populairder wordt in Nederland. Gelukkig zijn er dit jaar veel leden onder de inzenders.

Daarna moesten alle ingezonden bieren nog opgehaald worden bij vele amateur bierbrouwersverenigingen verspreid over heel Nederland en ook bij Brouwland in België. Een grote klus, die geklaard werd door Jack Tuip, Antoinette Reijnen, Gerrie Hage, Theo Stapels en Theo Verschoor. Na vele kilometers waren de bieren eindelijk in Tilburg en konden die een weekje uitrusten om daarna in optimale conditie gekeurd te worden.

De keuring van de bieren verliep zeer goed, tot onze geruststelling. Door het grote aantal inzendingen waren we bang dat de keuring niet op tijd afgerond zou kunnen worden. Omdat we al op vrijdagavond begonnen en zaterdag verder gingen, en omdat er veel ervaren bierkeurmeesters present waren, verliep alles vlotjes en soepel. Onder de keurmeesters van het BKG bevonden zich vele bekende leden en ook donateurs van onze vereniging, zoals Herman Beeke, Gerrit Hammink, Hans van de Bovenkamp en Eugène Straver. Natuurlijk doen deze keurmeesters niet mee aan de wedstrijd, ook niet in een andere klassse. En dat geldt trouwens ook voor de wedstrijdcommissie. Onder leiding van opperkeurmeester Peter van de Hurk werden alle bieren deskundig gekeurd. Dat resulteerde uiteindelijk in een Algemeen Kampioen. Wie dat is weet ik zelf nog niet eens, maar de naam zal ik bekend maken op 6 juni. Aan het slot van de keuringen werd nog een eenvoudige doch voedzame maaltijd geserveerd, die Marc Vriens voor ons had bereid.

Langs deze weg wil ik nogmaals mijn dank uitspreken voor allen die hebben bijgedragen aan het succes van deze bierkeuringen. Zonder jullie inzet was dit ONK niet mogelijk geweest. Ook wil ik Toon Gloudemans en het personeel van het Proeflokaal van La Trappe bedanken voor hun gastvrijheid, want wij hebben gebruik mogen maken van een mooie locatie voor de bierkeuringen en voor de opslag van de bieren. En natuurlijk onze hoofdsponsor Brouwland uit Beverlo.

De hierbij geplaatste foto’s geven een sfeerimpressie van alle voorbereidingen. Van het ophalen en sorteren van de bieren tot aan het keuren van de bieren. Het vervolg op zaterdag 6 juni mag iedereen “live” meebeleven bij het Proeflokaal van La Trappe aan de Eindhovenseweg in Berkel-Enschot. Ik hoop jullie daar in groten getale te ontmoeten.

Jos van Vroonhoven

voorzitter

UITSLAG ONK 2009

Klasse A

1. H. Verbeek Saison
2. J. Riethoff Irish Red Ale
3. Ton Jansen Kölsch

Roerstokleden:

7. Wim van den Kieboom Weizen
8. Ger Daverveld Oude gueuze-lambiek
9. Piet Reniers Weizen
10. J. Verdonk Belgische Pale Ale
11. Kees Emmen Weizen
12. Wim van den Kieboom Pilsener
13. Theo Verschoor Pale ale
14. Ger Daverveld Witbier
15. Manus van Bommel Witbier
16. Kees Rommelse Saison
17. Ollie Lem Kölsch

Klasse B

1. Hay en Lei Staaks Milk Stout
2. Klaas Schipper Alt
3. Theo Verschoor Fruitlambiek

Roerstokleden:

11. Carlo Rossi Milk Stout
12. Ger Daverveld Brown Porter
13. Theo Verschoor Vlaams Bruin
14. Carlo Rossi Milk Stout

Klasse C

1. Rogier Uijtdehaag Strong India Pale Ale
2. Noud Boogers Tripel
3. Jeroen Free Sterke saison

Roerstokleden:

9. Noud Boogers Sterke Blonde
10. Wim van den Kieboom Tripel
11. Joost Kock Tripel
12. Wim van den Kieboom Blond(e)
13. Wim van den Kieboom Tripel
14. Francien Reichwein Tripel
15. Frans van Loon Sterke Blonde
16. Joost Kock Sterke Blonde
17. Wim van den Kieboom Tripel
18. Frans van Loon Sterke Blonde
19. Theo Verschoor Tripel
20. J. Verdonk Sterke Blonde
21. Wim van den Kieboom Sterke blonde
22. Kees Rommelse Blond(e)
23. Marc Vriens Tripel

Klasse D

1. Raymond Oosterwijk Quadrupel
2. Arie Jan van Dort Dubbel
3. Caspar Kuik Imperial Russian Stout

Roerstokleden:

7. Piet Reniers Dubbel
8. J. Verdonk Bo(c)kbier
9. Manus van Bommel Quadrupel
10. J Verdonk Robust Porter
11. Carlo Rossi Quadrupel
12. Wim van den Kieboom Dubbel
13. Joost Kock Quadrupel
14. Jack Tuip Barley Wine
15. Piet Reniers Barley Wine
16. Noud Boogers Dubbel
17. Carlo Rossi Quadrupel
18. Piet Reniers Quadrupel
19. Manus van Bommel Dubbel Bo(c)k
20. Joost Kock Dubbel
21. Kees Emmen Dubbel Bo(c)k
22. Noud Boogers Dubbel
23. Frans van Loon Quadrupel
24. Kees Rommelse Dubbel Bo(c)k
25. Bas de Winter Dubbel Bo(c)k
26. Manus van Bommel Bo(c)kbier
27. Manus van Bommel Dubbel

Klasse E

1. Jacob Burger Witte Trappist
2. Raymond van Gils Witte Trappist
3. Reinold Koelink Witte Trappist

Roerstokleden:

4. Wim van den Kieboom Witte Trappist
5. Manus van Bommel Witte Trappist
6. Kees Emmen Witte Trappist
7. Piet Reniers Witte Trappist
8. Joost Kock Witte Trappist
9. Bas de Winter Witte Trappist
10. Roy Goverde Witte Trappist
11. Kees Rommelse Witte Trappist
12. Ollie Lem Witte Trappist
13. Kees van Haaren Witte Trappist
14. Marc Emmen Witte Trappist
15. Marc Vriens Witte Trappist
16. Francien Reichwein Witte Trappist
17. Theo Verschoor Witte Trappist

Klasse V

1. Manus van Bommel Kastanjebier
2. H. Verbeek Historisch Dropbier
3. E. de Moor Ongeblust

Roerstokleden:

8. Wim van den Kieboom Frambozenbier
9. Manus van Bommel Kastanjebier
10. Fon de Laat Vijgen en Dadelbier
11. Jack Tuip Dadels en Vijgen Amber
12. Theo Verschoor Viena
13. Ger Daverveld Kastanjebier

Algemeen Nederlands Kampioen: Hay en Lei Staaks

De totale uitslag is te vinden op de website: ONK2009.brouwen.nl

UITSLAGEN CLUBCOMPETITIE 2008 – 2009

Wel wat aan de late kant maar hier zijn dan de uitslagen van onze wedstrijden. Nogmaals de hartelijke felicitatie voor onze clubkampioen Peter van Iersel die het hoogste puntenaantal in de competitie heeft gescoord. Verder staan er in de lijst geen gedeelde plaatsen. Bij gelijk puntenaantal geldt de spreiding (s) tussen de beoordelingen. Hoe kleiner deze waarde is des te beter.

We hopen het volgende seizoen weer veel zelfbrouwsels te mogen beoordelen, dus blijven brouwen!

Clubkampioen: Peter van Iersel

Namens de wedstrijdcommissie,

Raymond van Gils

Overschuimers

De opwarming van de aarde lijkt nu toch wel degelijk serieuze vormen aan te nemen. Vandaag struinde Pol samen met nog enige tienduizenden andere medemensen over de Meimarkt, Tilburgs hoogtepunt op rommelmarktgebied. Bruinrood getint kwam hij terug en hij niet alleen want om hem heen slenterde een horde tot voor kort blanke medemensen in diverse staten van verkleuring tussen de koopjes door. In sommige vlezige vrijmarktgangers leek zelfs een begin van de Maillard reactie te ontstaan, de caramelgeur bleek later toch afkomstig van een stroopwafelkraam maar het had zomaar gekund. Pol zag er mensen sjouwen met spullen die ze zeer waarschijnlijk het volgende jaar weer gaan proberen te slijten aan anderen in een eindeloze cirkel van rommelverplaatsing, van de ene zolder naar de andere schuur en door tot uiteindelijk de vuilcontainer het eens zo begeerde voorwerp voorgoed opslokt. Zonder BTW gaan lampenkappen, verwassen truitjes, bierglazen (in grote getale aanwezig), spelletjes en pannenlappen van de hand. Op naar een tweede leven of toch na de impulsieve aankoop na enige dagen toch maar weer naar een doos op zolder.

Wel een prachtige dag en ook in de tuin was het bijzonder aangenaam. De huisdieren lagen in hun volle lengte op diverse plaatsen in de tuin gedrapeerd. Met de oudste hond moet dan wel rekening worden gehouden want hij hoort bijna niets meer en gaat echt niet opzij als je langsloopt. Niet uit onwil maar omdat zijn slaap steeds meer de comateuze toestand benadert, de ouderdom maakt beslist minder waakzaam.

Pol trekt zich natuurlijk niets aan van het klimmen der jaren, hij blijft hardnekkig ontkennen dat er slijtage ontstaat. Op de meeste fronten wordt hij niet wijzer maar toch leert hij af en toe iets. Bijvoorbeeld dat het ondanks het prachtige weer niet verstandig is om een lekker biertje te pakken voordat de Salsa les begint. Hij heeft het wel eens geprobeerd maar het kwam de timing niet ten goede en sommige danspasjes leken ineens over te gaan in de lessen in knopen leggen die ooit in het leger waren gegeven. Overigens toen zonder resultaat, zoals eigenlijk de hele legercarrière van Pol een directe aanslag was op de veiligheid van het land. Ook zonder lessen lukt het Pol trouwens prima om zijn leven in de knoop te leggen. Je kunt maar ergens in uitblinken. Nu maar hopen dat de ontknoping nog gaat plaatsvinden voordat de nieuwe ijstijd aanbreekt want ook dat schijnt nog mogelijk te zijn.

Jammer dat Pol daar te laat aan denkt want op de Meimarkt waren nog zat lekker warme winterjassen te koop, evenals handschoenen, kachels en bierglazen. Die bierglazen hebben op zich niets te maken met een eventuele nieuwe ijstijd maar er waren er zoveel te koop dat het logisch lijkt om dit artikel twee keer te noemen. Dan komen de verkopers er misschien volgend jaar wel vanaf.

Wel bedenkelijk overigens dat er zoveel bierglazen te koop staan, zijn al die mensen dan gestopt met bierdrinken? Ligt daar een directe relatie met de economische crisis? Of zijn al die mensen ook gaan Salsa dansen en bang voor het in de knoop raken van hun benen?

Zoals men ieder wetenschappelijk onderzoek besluit zal ook hier de conclusie moeten zijn dat er verder onderzoek nodig is.

IJstijd of tropische storm, volgend jaar is het weer Mei, schrijf vast met stift op de dozen op zolder: “ Meimarkt”, kom je nog eens van je bierglazen af.

Pol de Schuimer

BERTENS BLIK IN DE BROUWKETEL

Meten is weten

In de afgelopen 25 jaar is er veel veranderd op het gebied van het hobbybrouwen. Was je 25 jaar geleden nog een goede brouwer als je in staat was een bier te brouwen zonder infecties tegenwoordig moet je heel wat meer in huis hebben om een prijs te winnen. Brouwen naar biertypen is alsmaar belangrijker geworden. Maar ook als je niet brouwt om prijzen te winnen is het wel handig om zo veel mogelijk grip te hebben op het brouwproces. “Een handje hop” mag dan wel heel praktisch zijn maar daarmee ben je niet altijd zeker van een gewenste bitterheid. Daarvoor zul je op zijn minst het alfazuurgehalte moeten weten maar ook de precieze hoeveelheid.

Dat geldt niet alleen voor de bitterheid maar ook voor tal van andere zaken bij het brouwen. Je kunt het proces alleen maar sturen als je weet wat je doet. In de beginjaren van De Roerstok hadden we niet zo veel meetinstrumenten tot onze beschikking. Een weegschaal voor het afwegen van de mout en hop hadden we natuurlijk wel, daar konden we niet buiten. Net als een hydrometer. Want zonder dat kwetsbare glazen instrumentje is het niet mogelijk om ook maar een enigszins betrouwbaar idee te krijgen van het alcoholgehalte van je bier. En voor degenen die nog eens wilden controleren of al het zetmeel was omgezet was er nog de jodiumproef. Na een tijdje kregen we in de gaten dat er zo iets bestond als alfazuurpercentage en berekenden we met een eenvoudige formule de mogelijke bitterheid van ons bier.

Brouwsoftware

Hoe anders is dat allemaal anno 2009. Allereerst hebben we allerlei brouwsoftware, Engelstalig zoals ProMash, BeerSmith en Strangebrew om er maar een paar te noemen, Maar er zijn ook diverse Nederlandstalige programma’s en Excelrekenbladen. De meest populaire daarvan is op dit moment BrouwVisie, een programma waar Oscar Moerman van het HAB heel wat uurtjes belangeloos ingestoken heeft. Het programma kun je gratis downloaden via www.brouwvisie.nl.

Met deze software kunnen we vooraf onze doelen qua begin SG, kleur en bitterheid vaststellen het een en ander overeenkomstig het biertype dat we willen brouwen. Maar ook precies berekenen hoeveel bier we zullen over houden na een dagje brouwen. Voor ik ProMash ging gebruiken was dat eerlijk gezegd een beetje gokken.

Tegenwoordig gebruik ik BrouwVisie, dat steeds verder verbeterd wordt. Voorwaarde om goed uit te komen is dat je alles zo nauwkeurig mogelijk vastlegt. Heel handig is het dat je met BrouwVisie een simpel meetlatje kunt gebruiken voor het bepalen van het aantal liters dat in een pan zit. BrouwVisie geeft ook aan tot hoeveel cm onder de rand je een pan moet vullen voor je brouwwater of je spoelwater. Zelf heb ik een lijstje gemaakt met centimeters vanaf de bovenkant van mijn beslagketel en het aantal liters dat in de ketel zit. Dit lijstje heb ik gelamineerd en hangt naast de brouwketel. Het is uitgeprint in een groot lettertype zodat ik niet steeds mijn leesbril hoef te zoeken.

Je kunt ook het verloop van het maischproces vastleggen met behulp van BrouwVisie. Daarvoor is er een handige functie opgenomen compleet met een geluidsignaal als de rusttijd bij een bepaalde temperatuur verstreken is. Heel handig. Voorwaarde is natuurlijk wel dat je een PC of laptop in de buurt hebt en dat zal niet altijd het geval zijn.

Refractometer

Tijdens het maischen kun je met behulp van een refractometer het versuikeringsproces in de gaten houden (even een klein monstertje nemen en filteren met een stuk koffiefilter om helder wort te krijgen). Bij elke maischstap kun je de gemeten waarde vermelden. Niet dat je er zo veel aan hebt maar het is wel leuk om te weten.

Een refractometer is overigens niet alleen een stukje speelgoed tijdens het brouwen maar kan ook gebruikt worden om het verloop van de vergisting te volgen. Het voordeel is dat je niet zo veel vloeistof nodig hebt (met als nadeel dat je minder jongbier hebt om te proeven). Wel moet het jongbier worden gefilterd want je krijgt geen betrouwbare meting als de vloeistof niet helder is. Speciaal voor dit doel heeft Hans Halberstadt een programmaatje geschreven dat je kunt downloaden via:

http://www.hobbybrouwen.nl/forum/index.php/topic,12014.msg149672.html#msg149672. Je geeft je begin SG op in graden Brix die je hebt gemeten met je refractometer en je SG in Brix tijdens de gisting en het programmaatje rekent voor je uit wat het SG zou zijn als je die gemeten had met een hydrometer. Doordat bier een mengsel is van water, suikers en alcohol met allemaal een andere brekingsindex (een refractometer werkt via het breken van licht) wijkt de waarde die je meet met een refractometer af van die van een hydrometer. Verder moet je rekening houden met het feit dat in het jongbier gistcellen zweven en ook het gevormd koolzuur de meting kan vertroebelen. Daarom moet je het monster even filtreren met een koffiefilter en er voor zorgen dat er geen koolzuur meer in zit (goed schudden).

Voor het geval je in het bezit wilt komen van een refractometer kan ik je aanraden om te shoppen via e-bay. Gewoon refractometer typen in het zoekvlak van ebay.

Precisie weegschaal

Een ander meetinstrument dat je goedkoop via ebay kunt kopen is een elektronische precisie weegschaal die op 0,1 of 0,01 gram nauwkeurig weegt. Zo’n weegschaaltje is vooral een must als je gistvoeding of brouwzouten gebruikt. Het komt dan allemaal heel precies.

Voor het geval dat je zo’n weegschaaltje wenst aan te schaffen via ebay raad ik je aan te zoeken met het woord “feinwaage”.

Maatpipet

Niet alleen via een precisie weegschaal maar ook via een maatpipet kun je nauwkeurig doseren. Wanneer je eerst een oplossing maakt van een bepaald brouwzout kun je deze hele kleine concentraties toevoegen aan je wort met behulp van een maatpipet. Bij het uitvoeren van mijn gistexperimenten heb ik van dit instrument heel wat keren dankbaar gebruik gemaakt. Bijvoorbeeld door een kleine hoeveelheid gist op te lossen in een water, goed te roeren en vervolgens dezelfde hoeveelheid vloeistof (met goed gesuspendeerde gist) aan diverse monsters toe te voegen.

Maar zo’n pipet is ook heel handig voor het precies toevoegen van melk- of fosforzuur.

Manometer

Het meetinstrument dat ik onlangs gemaakt heb bestaat uit een manometer ter controle van de hergisting op fles. Nu heb je zo’n ding niet echt nodig als je er voor zorgt dat je niet te vroeg je bier bottelt. Waarom dan toch zo’n apparaatje? Nou, omdat je wel eens wilt weten wanneer de hergisting is afgelopen en om precies te weten wat de koolzuurdruk in je fles is.

Voor het klonen van bieren is het ook handig te weten wat het koolzuurgehalte is maar om te bepalen wat de koolzuurdruk is in een flesje commercieel bier heb je een speciaal apparaatje nodig waarbij zonder drukverlies de kroonkurk wordt doorboord. Brouwland verkoopt dergelijke apparaatjes voor € 287,53. Mij iets te duur.

Maar een manometer die je gewoon op de fles zet tijdens de hergisting op de fles zoals we die vorig jaar bij Chimay mochten zien in de warme kamer is natuurlijk makkelijk zelf te maken.

Op het Forum Hobbybrouwen.nl waren er al een aantal hobbybouwers mij voorgegaan. De meesten hebben daarvoor oplossingen bedacht met beugelflessen. Tegenwoordig zijn de meeste doppen van beugelflessen van hard plastic in plaats van porselein. Door de dop te doorboren en de aansluiting te verlijmen in de dop kun je een werkende manometer hebben. Omdat ik echter niet zo veel vertrouwen heb in dergelijke verlijmingen heb ik een andere oplossing gezocht.

Het was eigenlijk ongelofelijk simpel. Voor weinig geld en inspanning door iedereen te maken. Je koopt een geschikte manometer met een 1/4" schroefdraad (heb ik gekocht via e-bay) en een 1/4" aansluitstuk voor persluchtapparaten (gekocht bij Hornbach). Steek de pin van het aansluitstuk door een doorboorde rubberen stop (te koop bij Brouwland). Koop een grote slangenklem en een pak grote kabelbinders (overal te koop). Schuif tussen de slangenklem en de fles twee kabelbinders.

Draai de slangenklem zo aan dat deze onder de rand van de hals van de fles klemt. Draai de klem niet te hard aan. Vast is vast.

Bevestig de derde kabelbinder en trek deze stevig aan met bijvoorbeeld een snavelbektang.

Het geheel zie je op de foto. Als je het er wat fraaier uit wilt laten zien kun je de uiteinden van de kabelbinders afknippen. Mij storen ze niet.

De totale kosten van het geheel liggen tussen de € 15 en € 20. Met een beetje simpel knutselen kun je je redelijk wat geld besparen.

Jacques Bertens

KRUIDEN TOEVOEGEN

In de wintermaanden is er altijd een grote variëteit van bieren met kruiden, zoals de kerstbieren en winterbieren. Maar ook in de loop van het jaar zijn er tal van bieren met kruiden, zoals veel Belgische tarwebieren. Als je ook wilt proberen om kruiden toe te voegen moet je de verschillende manieren weten en met kleine beetjes beginnen. Kruiden kunnen het goed doen in verschillende soorten bier, maar niet ieder kruid is geschikt voor ieder bier. Koriander bijvoorbeeld doet het goed in witbier, maar chilipepers doen het dan wat minder goed, tenzij je deze uitzonderlijke combinatie wilt proberen. Kies voor je eerste kruidenbieren voor klassieke soorten, zoals winterbier of witbier, zodat je de smaak kunt vergelijken met commerciële voorbeelden.

Als je een nieuw soort bier wilt maken en wilt experimenteren met kruiden gebruik dan niet teveel bitterhop en geen aromahop. Op deze manier komen de toegevoegde kruiden beter tot hun recht in het bier. Houd ook in de gaten dat kruiden een slecht bier niet beter kunnen maken en dat, welk bier je ook maakt, teveel kruiden kunnen overheersen. Net als in een goed bier een goede balans moet zijn tussen moutigheid en bitterheid, is er in een bier met kruiden een goede balans nodig tussen het kruid, mout en hop. Maak altijd een goed basisbier met het idee dat de kruiden een aanvullende functie hebben.

Hoe moet je het doen

Een van de meest gebruikte manieren is het toevoegen van de kruiden in de kookketel aan het eind van het koken. Veel droge kruiden zoals koriander, kaneelstokjes, sinaasappelschil en kardemom kunnen de laatste minuten in je kookketel, zodat je geen problemen krijgt met infecties en toch de kruidige smaken in je bier komen. Als je liever geen kruiden toevoegt tijdens het koken of je gebruikt verse kruiden met vluchtige stoffen, zoals gember dat tijdens het koken zijn smaak verliest, dan kun je de kruiden onderdompelen in bijna kokend water. Daardoor wordt de kans op infectie kleiner en wordt toch de karakteristieke smaak van de kruiden niet weggekookt. Laat de kruiden afkoelen in het water en voeg het mengsel dan toe aan je gistvat.

Een derde manier is het toevoegen van kruidenextract aan je bier. Je kunt een commercieel extract nemen van een kruidenwinkel, zoals anijs of hazelnoot. Maar je kunt ook je eigen extract maken door een kruid een week te laten trekken in wodka, zodat de wodka de sterke smaak overneemt en je het extract aan je bier kunt toevoegen.

Maar let op

Behalve dat je teveel kruiden kunt toevoegen, moet je er ook op letten dat kruiden kunnen variëren in sterkte. Heel verse kruiden kunnen veel sterker zijn dan hun gedroogde soortgenoot, vooral als ze al lang in het keukenkastje staan. Dan kun je makkelijk teveel of te weinig toevoegen als je een recept volgt. Als je niet zeker weet hoeveel kruiden je toe moet voegen, dan is het verstandig eerst een proefbrouwsel te maken of het brouwsel in twee delen te splitsen en beide delen voorzien van verschillende hoeveelheden kruiden om uit te zoeken welke hoeveelheid kruiden het beste smaakt in je bier.

Betsy Parks

Bron: Brew Your Own, januari-februari 2009, vertaald en bewerkt door Frits Haen

HOP PLANTEN IN EEN EMMER

Je wilt zelf hop opkweken, maar je hebt geen goede plaats om het in de grond te planten? Met een beetje kennis van tuinieren kun je de hop overal laten groeien, zelfs op je dak, in je patio of je oprit. Planten laten groeien in een emmer vraagt wat extra eisen, maar de basis principes van tuinieren zijn hetzelfde.

Veel amateurbrouwers willen graag zelf hun hop (Humulus lupulus) verbouwen, maar door gebrek aan een tuin komt het er niet van. Maar het is ook mogelijk in een emmer. Hop planten in een emmer is een mogelijkheid om mooie hopbellen te oogsten. Ik laat mijn hop al vier jaar in emmers groeien en heb uitgezocht wat de problemen zijn. Sommige mensen zeggen dat je hop niet in een emmer kunt laten groeien. Maar dat zeggen diezelfde mensen ook over tomaten en die laat ik al tien jaar succesvol groeien in emmers. Er zijn voordelen en nadelen aan het laten groeien van hop in emmers. Het grootste voordeel is dat je hop kunt laten groeien, waar je het normaal niet zou doen. Als je een verstelbaar latwerk gebruikt is het oogsten van de hopbellen nog eenvoudiger in vergelijking met een vast latwerk. Een nadeel van het laten groeien van hop in een emmer is dat het iets meer werk geeft. Ook groeit het wat minder en is ook de oogst wat minder dan bij planten in de volle grond.

Plaats

Het eerste wat je moet doen is het uitzoeken van een goede plaats. Dat kan een veranda, patio, daktuin, oprit, tuin of waar dan ook zijn, als er maar voldoende licht is. Om dit te bepalen moet je ieder uur van de dag even kijken of er voldoende licht is. Het patroon van licht en schaduw verandert als de zon langs de hemel trekt. Kijk of de locatie de hele dag zon heeft. Is dat niet het geval zoek dan een plaats die zoveel mogelijk licht krijgt, als het kan van laat in de morgen tot de avond. Dit patroon van licht en schaduw zal ook in de loop van het seizoen veranderen. Een voordeel van het laten groeien van hop in een emmer is natuurlijk dat je ze gemakkelijk kunt verplaatsen als het nodig is.

Benodigde materialen

Als je een plaats hebt gevonden heb je een paar dingen nodig die je in elk tuincentrum kunt vinden. Om te beginnen heb je een pot nodig. Om de wortels genoeg ruimte te geven heb je een pot of emmer nodig van ongeveer 50 centimeter doorsnede. Als je hop in een pot wilt laten groeien, moet je er voor zorgen dat de wortels niet te krap zitten. Een eenvoudig latwerk kan worden gemaakt van een lat van 2,5 x 5 cm met een lengte van 2,50 meter. Bovenin maak je een schroefoog vast en maakt daaraan een stuk touw, waarlangs de hop kan groeien. Je kunt natuurlijk ook een stuk touw vastmaken aan bijvoorbeeld de dakrand. Tenslotte moet je een medium hebben waar de hop in kan groeien. Zelfs in een grote pot zullen de wortels van de plant krap zitten. Je moet een medium hebben met een goede waterdoorlating. Gewoon zand is niet goed. Gebruik dus potgrond wat je in elk tuincentrum kunt kopen. Dat zorgt voor een goede drainage en weegt niet zoveel als het droog is. Voor elke pot met een doorsnede van 50 centimeter heb je ongeveer 60 liter potgrond nodig. Verder heb je natuurlijk een hopplant nodig en vloeibare meststof. In elke pot komt een hopplant en deze heeft ongeveer een halve liter meststof nodig gedurende het groeiseizoen.

Voorbereiding

Het planten is heel eenvoudig. Begin met het vullen van de pot met de potgrond. Schud de pot een beetje zodat de potgrond zich een beetje kan zetten, maar druk het niet met je handen aan. Tijdens het groeiseizoen zal het zand steeds wat inzakken als je water geeft. Vooral in het begin zul je dat merken. Doe geen gravel of gewoon zand in de pot, maar alleen potgrond.

Met potgrond heb je de juiste samenstelling om voldoende water vast te houden voor de plant en de rest weg te laten lopen uit de emmer.

Als je er voor kiest om een latwerk te maken plaats die dan voordat je de wortelstok plant, anders kan de wortel beschadigen. Om het latwerk te installeren hoef je alleen het schroefoog in de lat te draaien en dit geheel in de pot zetten. Druk de grond rondom de lat goed aan, zodat hij stevig staat.

Plant tenslotte de wortelstok. Graaf een kleine sleuf en plant de wortelstok 5 tot 7 centimeter onder de grond. Het maakt niet veel uit of je de wortelstok horizontaal of verticaal plaatst. Dek de wortelstok af met potgrond en houdt het vochtig tot de eerste scheuten boven de grond komen.

Groei en verdere verzorging

Als je hop eenmaal is geplant moet je ze het hele groeiseizoen in de gaten houden. Het formaat van je pot kan wel groot lijken, maar de wortel van de hop kan ook erg groot worden. Allereerst moet je er op letten dat de hopscheuten langs het latwerk gaan groeien. Commerciële kwekers laten 4 tot 6 hopscheuten per wortelstok groeien. Maar het is beter twee of drie gezonde klimplanten te laten groeien zodat ze beter groeien en minder kleine hopbellen opleveren.

Water geven

Als je de hopplant water geeft denk dan aan het wortelsysteem. Je hebt een wortelstok geplant, een houtachtig deel wat scheuten maakt die boven de grond komen en kleine blanke, vezelige wortels. Aan het begin van je eerste groeiseizoen zullen die al je hele pot vullen. Daar moet je bij het water geven rekening mee houden. Als ik mijn hopplant water geef zorg ik er voor dat alles nat kan worden. Ik geef water totdat ik zie dat het onder uit de pot loopt. Dan heeft elk deel van het worteloppervlak water gekregen. Ik wacht dan tot de potgrond bijna uitgedroogd is voordat ik opnieuw water geef. (Midden in de zomer als de temperatuur boven de 38 °C komt geef ik iedere dag water). Onthoud dat de hopplant water nodig hebben als ze droog staan en niet om de zoveel dagen. Wacht ook niet tot ze aan het verwelken zijn. De potgrond heeft goede drainage-eigenschappen dus geef je niet snel teveel water. Je kunt beter in een keer veel water geven dan kleine hoeveelheden. In dat geval zullen alleen de bovenste lagen van de wortel water krijgen en zal het onderste deel uitdrogen en minder bijdragen aan de bovengrondse groei.

Voedingsstoffen

Planten hebben zonlicht en water nodig, maar ook een hoeveelheid voedingsstoffen. Als je voedingsstoffen toevoegt aan de plant moet je weer aan de wortels van de plant denken. In een pot moeten de voedingsstoffen opgenomen worden door minder wortels. Teveel meststof kan de plant “verbranden” waardoor de wortels kunnen afsterven. De oplossing is een langzame toestroom van voedingsstoffen verspreid over het oppervalk. De beste oplossing is vloeibare meststof. Vloeibare meststoffen zijn overal in tuincentra te koop en zijn geschikt voor alle potplanten. Soms worden ze verkocht als vloeistof, soms als poeder wat in water moet worden opgelost. Compost en mest hebben uitstekende voeding voor de planten, maar hebben slechte drainage-eigenschappen en werken dus niet goed bij hopplanten in een pot. Mestkorrels die langzaam oplossen werken ook goed. Meestal verdun ik de vloeibare meststoffen tot een kwart van de sterkte en begiet hiermee de hopplant. De volgende voeding geef ik weer als de plant het nodig heeft. Gezonde hopblaadjes zijn donkergroen en gezonde hopplanten groeien steeds tijdens het groeiseizoen. Als je blaadjes geel of purper van kleur worden of de plant groeit niet meer dan is dat een teken dt je meststoffen moet toevoegen. Tijdens het seizoen zal een hopplant in een pot tussen 150 en 500 milliliter poedervormige meststof nodig hebben. Een tekort aan voedingsmiddel kan snel worden verholpen door meststof toe te voegen, terwijl een teveel aan meststof moeilijker te verhelpen is. Ik probeer net genoeg voedingsmiddel toe te voegen om de plant gezond en krachtig te houden en niet te overdrijven. Teveel meststof geeft buitensporige wortelgroei waardoor er niet genoeg energie is voor het bovengrondse gedeelte van de plant. Een evenwichtige hoeveelheid mest is het beste tijdens het groeiseizoen. Als de plant bloeit, kun je wat fosforrijke meststof toevoegen.

Verstelbaar latwerk

Als je het verstelbare latwerk maakt wat eerder omschreven is dan zal de hopplant snel naar de top groeien. Als de top vlakbij het schroefoog is gekomen knoop je de draad aan de bovenkant los en laat deze een halve meter zakken. Knoop de draad weer vast en de plant kan opnieuw naar boven groeien. Zolang de plant groeit moet je elke keer dat de top wordt bereikt deze handeling opnieuw moeten uitvoeren. Het merendeel van de plant zal uiteindelijk naast de pot op de grond liggen. Dat schijnt de plant niet te hinderen, maar let er op dat de plant niet steeds nat blijft of dat er insecten inzitten. Als de plant de grond raakt bind ik hem in cirkels op aan de lat. Dit voorkomt ook dat de plant door de wind alle kanten op wordt geblazen. Een bijkomend voordeel is dat je de hopbellen op een ideale hoogte kunt oogsten.

Voor potplanten hoef je geen zorgen te hebben over de ruimte. Hop laten groeien is een dankbare activiteit en je hoeft er geen groene vingers voor te hebben. Als je de planten bijhoudt en op tijd water geeft zullen ze groeien. Als je ook de adviezen opvolgt over het snoeien en de voedingsstoffen krijg je gezonde, productieve hopplanten met een overvloedige hopoogst voor je brouwsels. Dus laat de hop maar groeien!

Chris Colby

Bron: Brew Your Own, maart/april 2009, vertaald en bewerkt door Frits Haen

HIGH-GRAVITY BROUWEN

De concurrentie op de biermarkt wordt steeds groter en de brouwerijen proberen marktaandeel bij elkaar weg te kapen. Tegelijkertijd richten ze zich op het verlagen van de productiekosten en het verbeteren van de kwaliteit van hun bier. De uitdaging is om meerbier te produceren met dezelfde productiesystemen of in elk geval met een zo laagmogelijke investering.

De tendens is om de productie richting ‘high-gravity’-brouwen te brengen, een proces waarin hooggeconcentreerd wort geproduceerd wordt en het bier aan het eind van het proces wordt verdund. In dit proces, tussen concentratie en verdunning, kan een grotere hoeveelheid product worden verwerkt zonder dat er meer brouwcapaciteit, grotere gistingstanks of filterinstallaties nodig zijn.

Ontluchting van water

Het ‘high-gravity’-brouwproces bestaat uit een aantal stappen. In de brouwerij wordt minder water gebruikt om het wort te brouwen. Hierdoor worden grotere hoeveelheden wort en eindproduct verkregen die tegelijk verwerkt kunnen worden, in tegenstelling tot het brouwen van het uiteindelijke soortelijk gewicht vanaf de start van het proces. Aan het einde van het proces wordt het bier verdund tot het gewenste soortelijk gewicht of het gewenste alcoholgehalte is bereikt. Verdunning lijkt een eenvoudig proces, maar het vereist wel degelijk speciale aandacht. Wanneer er water aan het concentraat wordt toegevoegd, dient het water eerst te worden gezuiverd en ontlucht, omdat water dat micro-organismen en/of zuurstof bevat de kwaliteit aantast en daardoor ook de houdbaarheid van het bier. Een geavanceerd waterontluchtingssysteem bestaat uit meerdere deelprocessen:

• Ontsmetting: Om te voorkomen dat schadelijke micro-organismen het bier later vervuilen.
• Ontluchting: Water wordt ontlucht.
• Koeling: Water wordt afgekoeld tot de gebruikstemperatuur voor de brouwerij. de ‘in-line’ metingen voor CO₂, alcohol en soortelijk gewicht verstoren. Om tot volledige oplossing te komen, is het cruciaal dat de CO₂-bellen zo klein mogelijk zijn voor een groot oppervlak tussen gedoseerde CO₂ en bier. Bij geavanceerde carbonisatie-apparaten gebeurt dit door middel van statische mengers.

Mengen

Het ontluchte water is nu geschikt om met het bier te worden vermengd. Het is van cruciaal belang dat de juiste hoeveelheid water wordt gebruikt. Een brouwerij die te veel water in het bier vermengt, zal een product op de markt brengen dat niet aan de specificaties voldoet. Als er te weinig water wordt vermengd, gaat dit ten koste van hun eigen opbrengst. Het mengproces dient goed te worden gecontroleerd, bijvoorbeeld aan de hand van het alcoholgehalte of het soortelijk gewicht (afhankelijk van de belastingwetgeving in een land). Het controlesysteem in de blender is voorzien van stromingsmeters voor het meten van de bier- en waterstroom, het meten van het ‘in-line’ alcoholgehalte of het soortelijk gewicht. De vereiste combinatie van deze metingen vormt de basis van het mengproces.

Carbonisatie

Nadat het bier verdund is met water tot het uiteindelijke soortelijk gewicht en/of het gewenste alcoholgehalte moet het CO₂-gehalte worden aangepast. Omdat het meng- en carbonisatieproces in direct verband staan met elkaar, worden deze bij voorkeur met één apparaat uitgevoerd. Omdat het CO₂-gehalte van het verdunde bier na het mengen

Gecontroleerd en eventueel aangepast moet worden, maakt een combinatie van beide stappen het mogelijk om ook met niet gecarboniseerd water te mengen.

Het carbonisatieproces bestaat uit drie stappen;

• CO₂-dosering;
• CO₂-oplossing;
• CO₂-bepaling.

CO₂-dosering

Bij het verdunnen van het bier met water wordt er veel moeite gedaan om te voorkomen dat het bier met zuurstof vervuild raakt. Omdat het bier tijdens carbonisatie vermengd wordt met CO₂, is het belangrijk om de meest zuivere CO₂ te gebruiken om zuurstofvervuiling van het bier te voorkomen. In dit geval zorgt moderne technologie voor CO₂-terugwinning voor kwalitatief hoge CO2 voor de brouwerij.

CO₂-oplossing

Het is belangrijk dat de gedoseerde CO₂ volledig in het bier oplost. Onopgeloste CO₂- bellen zorgen tijdens het filteren voor problemen indien de carbonisatie vóór de filtratie plaatsvindt. De bellen zullen in dat geval ook de ‘in-line’ metingen voor CO₂, alcohol en soortelijk gewicht verstoren. Om tot volledige oplossing te komen, is het cruciaal dat de CO₂-bellen zo klein mogelijk zijn voor een groot oppervlak tussen gedoseerde CO₂ en bier. Bij geavanceerde carbonisatie-apparaten gebeurt dit door middel van

statische mengers.

CO₂-bepaling

Zodra is vastgesteld dat alle CO₂volledig in het bier is opgelost, moet worden gecontroleerd of het bier het juiste CO₂-gehalte heeft. Dit gehalte wordt constant doorgegeven aan het CO₂-doseringspunt.

Procesintegratie

De hierboven beschreven processtappen –waterontluchting, mengen en carbonisatie –zijn onderling met elkaar verbonden. Het resultaat van de afzonderlijke stappen wordt beïnvloed door processen die hieraan vooraf gaan, en zal ook invloed hebben op latere processen. Daarom kunnen de afzonderlijke processen niet los van elkaar worden gezien. Processen moeten met elkaar worden geïntegreerd. De tijd waarin vele lokale leveranciers losse onderdelen van de procesapparatuur leverden is voorbij. Tegenwoordig blijven de echte specialisten over, omdat kennis van het proces nodig is om een degelijk systeem voor ‘high-gravity’-brouwen te ontwerpen en installeren. Hieronder vallen, behalve de reeds genoemde systemen, ook het leidingennetwerk, spruitstukken, perifere tanks, CO₂-filters en pompen. Deze moderne, verfijnde ‘highgravity’- systemen stellen brouwers in staat hun bierproductie te verhogen zonder dat er grote investeringen nodig zijn. Last but not least zorgen ‘high-gravity’-systemen ook voor een vermindering van de productiekosten.

Heiko Grimm

Bron: KnowHow, jaargang 11/2008-3. KnowHow is een uitgave van Norit NV

KOKEN MET BIER

Kip, gestoofd in La Chouffe bier

Ingrediënten: 8 ons kipfilet; 1 kippenbouillon tablet; 1 dl room; 1 flesje La Chouffe bier 33 cl.; 200 gram champignons; 2 uien; olijfolie; peper en zout; 1 eierdooier; peterselie, gesnipperd

Voorbereiding: Kipfilets heel laten en droog deppen. Kruiden met peper. Uien grof snijden, champignons in plakjes.

Bereiding: Braad de kipfilets aan in de olijfolie. Voeg de uien toe en bak ze kort mee.
Voeg het La Chouffe bier toe en, indien nodig, een klein beetje water. Bouillontablet toevoegen en champignons. Het geheel ca. 15 minuten stoven. Kipfilets eruit halen en warm houden. Room en eierdooier loskloppen en toevoegen aan de saus. Niet laten koken. Kipfilets terugleggen en opdienen met peterselie als garnering. Eventueel zout naar smaak toevoegen